Ο διαφωτιστικός ρόλος του Άνθιμου Γαζή μέσα από τις σελίδες του τελευταίου τόμου του Θεσσαλικού Ημερολογίου

7 Σεπτεμβρίου 2012 (10:39 UTC+2)

Σημαντικές πτυχές της πνευματικής προσφοράς του Άνθιμου Γαζή, ενός εκ των σημαντικότερων διαφωτιστών, που αγωνίστηκε για τη διάδοση των ευρωπαϊκών ιδεών στην Ελλάδα, φέρνει στο φως μελέτη του Δημήτριου Καραμπερόπουλου που δημοσιεύεται στον τελευταίο (62ο) τόμο του Θεσσαλικού Ημερολογίου.

Ο Άνθιμος Γαζής (Μηλιές Πηλίου, 1764 - Σύρος, 1828) ήταν Έλληνας συγγραφέας, χαρτογράφος και από τους σημαντικότερους διαφωτιστές, με πολύ μεγάλη προσφορά στον αναγεννώμενο Ελληνισμό.

«Μελετώντας τα έργα του Γαζή διαπιστώνονται οι ιδέες, οι αντιλήψεις του για την εκπαίδευση, για τη μόρφωση και την πνευματική πρόοδο των νέων και γενικότερα των Ελλήνων. Άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι το πρώτο βιβλίο, το οποίο εξέδωσε το 1799 και με το οποίο εμφανίζεται στα νεοελληνικά Γράμματα, είναι ένα βιβλίο Φυσικής Ιστορίας σχετικά με την εξήγηση των φυσικών φαινομένων, για την κοσμολογία, τη γεωγραφία, το ύδωρ, τα φυτά, τα ζώα και τον άνθρωπο» επισημαίνει ο κ. Καραμπερόπουλος.

Κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και τις δύο προεπαναστατικές δεκαετίες παρατηρείται σημαντική αύξηση στην έκδοση ελληνικών βιβλίων των θετικών επιστημών, μέσω των οποίων η σύγχρονη γνώση μεταφερόταν από την Ευρώπη στον ελληνικό χώρο.

Έχοντας αντιληφθεί τη σημασία της επιστημονικής νεότερης γνώσης για το φωτισμό του Γένους, ο Άνθιμος Γαζής, όπως αναφέρεται στη μελέτη, στέλνει πολλά επιστημονικά βιβλία στη Σχολή Μηλέων, που ο ίδιος ίδρυσε με δύο συγγενείς του, ενώ συμμετέχει στη γνώση της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας με την έκδοση δύο σημαντικών έργων του: του δίτομου Βιβλιοθήκη Ελληνική, με όλους τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και του τρίτομου Λεξικού του.

Ο Άνθιμος Γαζής εκφράζει τις παιδαγωγικές του αντιλήψεις στον πρόλογο της Γεωγραφίας του Μελετίου, όπου- μεταξύ άλλων- σημειώνει: «Η Γεωγραφία και η Ιστορία όχι μόνον στολίζουσιν τον άνθρωπον, αλλά και τον αποκαθιστάνουσι τω όντι πολίτης και ωφέλιμον εις την πολιτικήν κοινωνία».

Επισημαίνει ότι δεν διδάσκονταν στους νέους του Γένους μας τα «αναγκαιότατα μαθήματα» και συμπληρώνει την πρότασή του για τη μέθοδο εκπαίδευσης, επισημαίνοντας: «μετά τους μύθους οι παίδες πρέπει να σπουδάζωσι την χριστιανική διδασκαλίαν δια να μάθωσι τα άρθρα της πίστεως και την προσευχήν των … να γυμνάζονται εις το βιβλίο Αποθήκη των Παίδων … να εμβαίνουσιν εις την σπουδήν της γεωγραφίας και ιστορίας».

Επιπλέον, ο Γαζής δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις αρχαιότητες, ενώ σημαντική ήταν η συμβολή του στην έκδοση του πρώτου βιβλίου Χημείας, της καινούργιας επιστήμης, η οποία εκείνα τα χρόνια είχε κάνει την εμφάνισή της με τις εργασίες του Λαβουαζιέ.

Από τη μελέτη του έργου του προκύπτει ότι παρότι κληρικός, ο Γαζής επιμελήθηκε κι εξέδωσε μόνο τρία εκκλησιαστικά βιβλία, ενώ συμμετείχε στην έκδοση και προβολή έργων των θετικών επιστημών και χαρτών.

Το πρώτο έργο με το οποίο ο Γαζής εμφανίζεται στα ελληνικά γράμματα είναι το βιβλίο του Βενιαμίν Μαρτίν Γραμματική των φιλοσοφικών επιστημών ή Σύντομος ανάλυσις της πειραματικής φιλοσοφίας κατ' ερωταπόκρισιν (Βιέννη, 1799), το οποίο μετέφρασε και στο οποίο πρόσθεσε πολλές σημειώσεις και παραρτήματα. Ενώ το πρώτο πόνημά του, σε ηλικία 35 ετών, ήταν το «Τοις Εντευξομένοις».

Στη «Γραμματική των φιλοσοφικών επιστημών» (1799), ο Γαζής δεν κάνει απλή μετάφραση, μεταφέροντας στοιχεία για την ανατομία και φυσιολογία του ανθρωπίνου σώματος, αλλά προσθέτει και πολλές υποσημειώσεις με τις σύγχρονες ιατρικές γνώσεις της εποχής του, καθώς το βιβλίο είχε εκδοθεί 40 χρόνια πριν.

Αλλά και- μεταξύ άλλων- ο Γαζής, στο Λεξικό του, εμπλουτίζει τους ιατρικούς όρους με κείμενα από τους αρχαίους Έλληνες ιατρούς Ιπποκράτη, Γαληνό, Διοσκουρίδη, Αρεταίο τον Καππαδόκη, Ρούφο τον Εφέσιο κ.ο.κ.

Το Θεσσαλικό Ημερολόγιο, στο οποίο δημοσιεύεται η παραπάνω μελέτη, έχει λάβει το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, το 2000. Πρόκειται για μία ιστορική, λαογραφική και λογοτεχνική έκδοση, πνευματικό «παιδί» του δάσκαλου και ιστορικού ερευνητή Κωστή Σπανού.

Ο 1ος τόμος κυκλοφόρησε το 1980 κι έκτοτε έχουν εκδοθεί άλλοι 61 τόμοι, με εξαντλητική ιστορική έρευνα του θεσσαλικού χώρου.

© ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΕ. Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΕ και παραχωρούνται σε συνδρομητές μόνον για συγκεκριμένη χρήση.